Ang Pag-uwi (The Way Home)

Isinulat at Idinerek ni lee Jeong-Hyang

(Ibinuod sa Filipino ni M.O.Jocson)

South Korea

Ang pelikulang "Ang Pag-uwi" (The Way Home) ay nagkamit ng napakaraming karangalan sa South Korea na katumbas ng prestihiyosong Oscars.

Kuwento ito ng isang lola na nakatira sa malayong lalawigan at apong lalaki na lumaki sa lungsod. Kahanga-hanga ang walang kondisyong pagmamahal na ipinadama ng lola sa kaniyang apo kahit hindi siya pinakitaan ng maganda nito.

Nagsimula ang kuwento nang isang umaga ay sakay sina Sang-woo at ang kaniyang ina papunta sa kaniyang lola na nasa malayong lalawigan. Hindi nagustuhan ni Sang-woo ang mga kasakay na taga-lalawigan at panay ang reklamo sa kaniyang ina tungkol dito.

Isang pipi ang 75 taong gulang na lola si Sang-woo ngunit hindi naman bingi. Dadalhin siya roon ng kaniyang ina pansamantala habang naghahanap ng trabaho sapagkat nabigo ang negosyong sinamahan niya sa Seoul.

Sa wakas, narating nila ang lugar. Tumigil ang bus sa maalikabok at napakalumang baryo.

Walang intesiyon si Sang-woo na magbigay galang sa kaniyang piping lola lalo na't nakikita niya ang napakalumang bahay na tinitirhan ng matanda. Sa pagpunta niya roon, dala-dala niya ang mga laruan at mga pagkaing pawang junk food. Ipinagpaalam ng nanay ni Sang-woo sa kaniyang ina na iiwan muna niya ang kaniyang anak. Sinabi rin na hindi naman daw magtatagal at kukunin din niya si Sang-woo.

Nang makaalis na ang ina ni Sang-woo at dalawa na lang sila ng kaniyang lola, hindi niya pinapansin ang matanda, ni ayaw niyang tingnan ang kaniyang lola at tinatawag pa niyang byungshin na ang ibig sabihin ay hindi wasto ang pag-iisip.

Kinaumagahan, bilang simula ng araw ng lola si Sang-woo, bumaba ang matanda sa burol upang kumuha ng malinis na tubig at nilabhan ang mga damit niya. Iniayos din ng lola ang mga melon na ititinda niya sa palengke.

Isa sa kapitbahay ng lola si Sang-woo ang isang mabait na batang lalaki. Nakikipagkaibigan siya kay Sang-woo ngunit ayaw niya at sa halip ay tinutukso pa ang batang lalaki. May isang batang babae na kapitbahay rin ng kaniyang lola. Nagkakagusto si Sang-woo sa kaniya ngunit mas gusto ng batang babae ang batang lalaki na tagaroon.

Simple lamang ang buhay ng lola ni Sang-woo na kahit ganoon ay mahal siya ng mga kaibigan, ganoon din siya sa mga ito. 

Dahil sa laging nilalaro ni Sang-woo ang kaniyang Game Boy, naubusan ito ng mga baterya at humingi siya ng pera sa kaniyang lola para bumili ng bago. Ngunit dahil mahirap lang ang lola niya, wala itong perang maibigay sa kaniya, kaya nagalit siya at sinabing maramot ang kaniyang lola. Itinapon niya ang sapatos ng matanda, binasag ang palayok, at pinagsusulatan ang mga pader ng bahay.

At dahil sa walang mahinging pera sa kaniyang lola, kinuha niya ang pilak at magandang hairpin nito upang ipagpalit ng baterya. naghanap siya ng tindahan na magpapalit nito sa kanyang kailangan. At nang ipinagpapalit na niya ang hairpin, bigla siyang pinalo ng tindero at pinauuwi na, dahil kilala ng nasabing tindero ang hairpin at bukod dito, kaibigan niya ang lola ni Sang-woo.

Isang araw, humingi si Sang-woo ng fried chicken. Ang naintindihan lamang ng kaniyang lola ay "chicken" kaya't agad-agad siyang pumunta sa palengke upang ibenta ang mga melon na inani nang sa gayon ay makabili ng manok. Nakabili naman siya at kahit umuulan inuwing buhay ang manok. Inilaga niya ang manok sa halip na iprito. Paggising ni Sang-woo, nakita niya ang nilagang manok, nagalit at itinapon ito. Nang gumabi na at dahil sa gutom at wala na ring namang ibang makain, napilitan siyang kunin ang nilagang manok sa pagkakatapon at kinain ito. 

Kinabukasan, mataas ang lagnat ng lola ni Sang-woo. Nag-alala naman si Sang-woo sa kalagayan ng lola, kinumutan ng makakapal na kumot at ipinakain ang natira niyang manok.

Anumang hirap na nararansan ng matanda lalo na at may osteoporosis siya, isang bagay ang kailangang gawin ni Sang-woo para sa kaniya, ang maglagay ng sinulid sa karayom.

Nang araw na iyon tinahi ng matanda ang kaniyang sapatos. Pagkatapos magtahi, pumunta sa palengke upang itinda ang dalang mga gulay. ibinabahagi ng matanda ang kita sa isang kaibigan at kapag maghihiwalay na sila, sasabihin ng kaibigan, "Balik ka uli bago mamatay ang isa sa atin."

Galit pa rin si Sang-woo at hindi nasisiyahan sa nararanasan niya sa kapaligirang hindi siya sanay, hindi rin niya tinatanggap ang panunuyo ng kaniyang lola. Ngunit dahil sa ipinakikitang pagmamahal ng lola na walang kondisyon, unti-unting naglulubag ang loob ni Sang-woo sa matanda.

Isang araw, gumising nang maaga si Sang-woo at sumama sa kaniyang lola sa pagtitinda sa palengke. Nakita niya kung paano hinihikayat ng kaniyang lola na bumili ang mga tao ng kaniyang panindang gulay. Pagkatapos ng mahabang araw na pagtitinda, dinala niya si Sang-woo sa isang tindahan at binili siya ng noodles at bagong sapatos. Nang sumakay na sila ng bus pauwi, nagpabili si Sang-woo ng choco pie sa kaniyang lola.

Pumunta ang lola sa tindahan ng kaibigan. Binigyan siya ng anim na choco pie ngunit hindi kinuha ang bayad niya, kaya't  binigyan na lamang niya ng melon ang kaibigan kapalit ng choco pie. Nang bumalik na sa bus ang lola ni Sang-woo na dala-dala ang ipinabili ng apo, sinabi ni Sang-woo na huwag na siyang sumakay sa bus na iyon, gusto niyang mag-isa lang siyang umuwi sakay ng nasabing sasakyan lalo na't nadoon ang nagugustuhan niyang batang babae. Nakiusap ang lola na dalhin ni Sang-woo ang kanilang mga dala ngunit tumanggi ang apo. Umalis na ang bus na hindi sakay ang kaniyang lola. Hinintay ni Sang-woo ang lola at nagtaka  siya bakit napakatagal ng matanda. Saka lamang niya naisip na naglalakad lamang ito mula sa palengke at marami pa siyang dala.

Sa paglipas ng mga araw, uniti-unti nang natutong mahalin ni Sang-woo ang lola. Biglang sumulat ang kaniyang ina na kukunin na siya para umuwi. Nag-aalala si Sang-woo para sa kaniyang Lola dahil kung wala na siya, hindi naman ito makatatawag sa telepono, hindi nagsasalita, hindi rin nakababasa o nakasusulat. Tinuruan niyang sumulat ng dalawang pangungusap ang kaniyang lola: "I miss you" at "I am sick." Hindi na gaanong magawa ng kaniyang lola ang ipinasusulat niya kaya't ibinilin niya na kapag may sakit siya, ipadala ang blangkong papel at agad siyang pupuntahan nito at aalagaan.

Bago umalis si Sang-woo, naglagay siya nang naglagay ng sinulid sa maraming karayom, munting bagay na magagawa niya para sa kaniyang lola upang hindi siya mahirapan at makapagtahi ng dapat tahiin.

Ang naramdaman niyang pagmamahal sa kaniyang lola ay naipakita niya nang paalis na ang bus. Pumunta siya sa likod nito na may salamin kaya't nakita siyang umiiyak habang kumakaway sa kaniyang lola na tanda ng pagpapaalam.

Nagtapos ang kuwento na makikita ang lola ni Sang-woo na balik sa mga dati niyang ginagawa sa kaniyang lumang bahay. Makikita rin sa bahay ang iginuhit na mga larawan ni Sang-woo, ang kaniyang lola na nakangiti at may sakit. Naroon din ang mga postcards na sinulatan niya ng "Imiss you" at "I am sick", upang maipadala ito ng kaniyang lola kung kinakailangan at nang sa gayon, malaman na rin niya ang kalagayan ng mahal na lola.

                                                                                                                                                                                                  Hiyas ng Lahi

                                                                                                                                                                                                 pahina 251-253

Pagislam

Ang Pagbibinyag ng mga Muslim

Sanaysay

Isinalin sa Filipino mula sa Ingles ni Elvira B. Estravo

Naniniwala ang mga muslim na ang isang sanggol ay ipinanganak na walang kasalanan kaya di na kailangang binyagan. Ganoon pa man, mayroon silang seremonya na kahalintulad ng binyag na tinatawag na pagIslam. Pinaniniwalaang ito ay pagbibinyag ng mga Muslim.

Sa katunayan, mayroon silang tatlong uri ng seremonyang panrelihiyon na napapaloob sa pagIslam na ginagawa sa tatlong magkakaibang araw sa buhay ng sanggol.

Ang unang seremonya ay ginagawa ilang oras pagkapanganak. Isang pandita ang babasa ng adzan sa kanan gtainga ng sanggol. Ito'y ginagawa upang dito'y ikintal na siya'y ipinanganak na Muslim at ang unang salitang maririnig ay ang pangalan ni Allah.

Ang pangalawang seremonya ay higit na kilala bilang penggunting o pogubad. Ginagawa ito pitong araw pagkapanganak. Naghahandog ang mga magulang ng kanduli, isang salusalo biang pasasalamat sa pagkakaroon ng anak. Dito'y inaanyayahan ang mga kaibigan, kamag-anakan, at pandita.

Ang paghahanda ay ayon sa antas ng kabuhayan ng mga magulang sa pamayanan. Karaniwang nagpapatay ng hayop, kambing, o baka. Ang hayop na ito'y tinatawag na aqiqa, na ang ibig sabihi'y "paghahandog ng pagmamahal at pasasalamat."

Sa okasyong ito, ang binibinyagan o pinararangalan ay binibigyan ng pangalan ng isang pandita pagkatapos na makaputol ng ilang hibla ng buhok ng sanggol. Inilalagay sa isang mangkok na tubig ang pinutol na buhok. Ayon sa paniniwalang Maguindanao, pag lumutang ang buhok, magiging maginhawa at matagumpay ang tatahaking buhay ng bata ngunit kapag ito'y lumubog, siya'y magdaranas ng paghihikahos at paghihirap. Ang bahaging tio ng seremonya ay di kinikilala ng Islam ngunit dahil bahagi ito ng tradisyon, patuloy pa ring gingagawa ng ilang Maguindanawon. isa pa ring bahagi ng tradisyong kasama ng seremonya ay ang paghahanda ng buaya. Ito ay kakaning korteng buaya na gawa sa kanin, dalawang nilagang itlog ang pinakamata, at laman ng niyog ang gingawang ngipin. Nilalagyan din ang buaya ng manok na niluto sa gatang kinulayan ng dilaw. Inihahanda ito ng isang matandang babaeng tinatawag nilang walian, isang katutubong hilot na may kaalaman sa kaugaliang ito. Ginagawa ito para sa kaligtasan ng bata kung naglalakbay sa tubig. Pinakakain sa mga batang dumalo sa seremonya ang buaya. 

Ang ikatlo at huling seremonya ay ang pagIslam. Ginagawa ito kung ang bata ay nasa pagitan ng pito hanggang sampung taong gulang. Tampok na gawain sa seremonyang ito ang pagtutuli. Tinatawag na pagIslam para sa mga batang lalaki at Sunnah para sa mga batang babae. Ginagawa ito upang alisin ang dumi sa kanilang pag-aari. Ang pagIslam ay ginagawa ng isang walian. Ang seremonya ay ginagawa sa araw ng Maulidin Nabi o sa ibang mahalang banal na araw ng mga Muslim.

                                                                                                                                                                                                         Hiyas ng Lahi 9

                                                                                                                                                                                                         pahina 378-379

Rihawani 

Sa isang kagubatang maraming bundok sa isang lugar ng Marugbu, isang liblib na pook, ang mga naninirahan doon ay may pinaniniwalaang isang diyosa o diwata ng puting usa. 

Ang diyosa raw na ito ay tinatawag na Rihawani. Kung minsan ay nagpapalit daw ito ng anyo bilang isang puting usa. Ang mga naninirahan sa liblib na nook na ito a ingat na ingat at takot na takot na magawi o maglagalag sa kagubatang pinananahanan ni Rihawani, kahit alam nilang dito sila maraming makukuhang mga bagay na maaari nilang magamit o mapagkakitaan tulad ng mga prutas, mga hayop-gubat, mga halamang-gubat, at iba pa. 

Isang araw ay may mga dayuhan na dumating doon na ang pakay ay mangaso. Nagtanong-tanong daw ang mga ito kung saang gubat marami ang mga hayop o ibon na maaaring puntahan. Itinuro nila ang gubat ngunit isinalaysay rin ang kasaysayan nito na pinananahanan ni Rihawani. Itinagubilin ding huwag ibiging puntahan ang pook na iyon. Para sa ikatitiyak nglakad ay ilginagsama ng mpg ito angLisang tagabay. At lumisan na ang mga ito patungo sa gubat. Pagdating sa paanan ng isang bundok ay napagkasunduan ng mga itong maghiwa-hiwalay at magkita-kita na lamang sa isang lugar sa dakong hapon. Ngunit lingid sa kaalaman ng lahat, ang isa ay nagkainteres na dumako sa gubat na pinanahanan ni Rihawani. Hindi nito pinakinggan ang tagubilin ng nakatatanda sa lugar na iyon. 

Nang makarating na siya sa dakong itaas ng bundok ay naglakad-lakad naman at nagsipat-sipat ng mababaril na hayop. Naisip niya ang puting usa na sinasabi ng matanda. Nang mapadako ito sa tabing-ilog, napansin niya ang isang pangkat ng mapuputing usa. Nang maramdaman ng mga hayop na may tao, nabulabog ang mga ito at nggtakbuhang papalayo. Hinabol nito ang isa at tinangkang barilin, ngunit walang matiyempuhan. 

Hanggang sa may makita ito sa dakong kadawagan ng gubat, agad inasinta at binaril. Tinamaan ang puting usa sa binti at hindi na nakatakbo. At nang lalapitan ng mga mangangaso ang puting usa, may biglang sumulpot sa likuran na isang puting-puting usa na malayo sa hitsura ng nabaril. Lalo siyang namangha nang ang usa ay mag-iba ng anyo at naging isang napakagandang babae. Sinumbatan nito ang mangangaso. Sa ginawang iyon ng dayuhan, umusal ng sumpa ang diwata at ang lalaki ay naging isang puting usa at napabilang na sa mga alagad ni Rihawani. Nang dakong hapon na, hinanap ito ng mga kasamahan. Tinawag nang tinawag ang pangalan nito ngunit walang sumasagot. Napaghinuha na lamang ng lahat lalo na ng kasamang gabay na sinuway nito marahil ang tagubilin, tuloy nabilang sa sumpa ni Rihawani. Mula noon, bukod sa naging aral na sa mga nandoon ang pangyayaring iyon, ay pinangilagan na ng mga mangangaso ang dakong iyon ng kagubatan. 

Mu|a sa Panitikang Filipino (Pampanahong Elektroniko) 1991, Arrogante et. al. 

Hiyas ng Lahi

pahina 111

Sina Thor at Loki sa Lupain ng mga Higante 

Snorri Sturluson 

Isinalin sa Filipino ni Sheila C. Molina 

Napagpasyahan nina Thor at Loki na maglakbay patungo sa Utgaro, lupain ng mga higante, ang kalaban ng mga diyos. Kinaumagahan, nagsimula nang maglakbay at nang abutin ng gabi sa paglalakbay, nagpahinga sila sa bahay ng isang magsasaka. Kinatay ni Thor ang dalang kambing, iniluto at inihain sa hapunan. Inanyayahan ni Thor na sumalo sa kanila sa pagkain ang mag-anak na magsasaka. Ang anak na lalaki ng magsasaka ay si Thjalfi at Roskva naman ang anak na babae. Inutos ni Thor sa magsasaka na paghiwalayin ang buto ng kambing sa balat nito ngunit hindi sumunod ang anak na lalaki na si Thjalfl. Kinabukasan, nang malaman ito ni Thor, nagalit nang husto at nanlisik ang mga mata. Gayon na lamang ang takot ng buong pamilya. Nagmakaawa sila kay Thor na huwag magalit sa kanila at sinabing handa nilang ibigay ang lahat. Nang makita ni Thor kung gaano natakot sa kaniya ang mag-anak, naglubag din ang kaniyang kalooban at hininging kapalit ang mga anak nito. Kaya't sina Thjalfi at Roskva ay naging alipin niya pagkatapos. 

Mula sa DepEd Modyul Baitang 10, 2015 

                                                                                                                                                                                                                Hiyas ng Lahi

pahina 103

Paano Nagkaanyo ang Mundo? 

Si Odin kasama ang dalawang kapatid na sina Vili at Ve ay nagawang paslangin ang higanteng si Ymir. Ito ang dahilan kaya hindi magkasundo ang mga Aesir at mga higante. Lumikha sila ng isang mundo mula sa katawan nito at iba’t ibang bagay mula sa iba't ibang parte ng katawan nito. 

Binuo nila ang gitnang bahagi ng mundo o ang mundo ng mga tao mula sa katawan ng higante. Mula sa laman at ilang buto nito ay lumikha sila ng kalupaan at mga bundok. Ginamit nila ang dugo nito upang makalikha ng karagatan at iba't ibang anyo ng katubigan. Ang mga ngipin at ilang buto nito ay nagsilbing mga graba at hanggahan. Ang bungo nito ay inilagay sa itaas ng mundo at nagtalaga ng apat na duwende sa apat na sulok nito. Ang mga duwendeng ito ay pinangalanang Silangan, Kanluran, Timog, at Hilaga. Ginamit nila ang kilay ni Ymir upang lumikha ng kagubatan sa buong mundo na magpoprotekta upang hindi makapasok dito ang mga higante. Tinawag nila itong Midgard o Middle-Earth. Ang utak ni Ymir ay ginawang mga ulap. 

Lumikha sila ng isang lugar para sa mga liwanag na nakakawala sa Muspelheim, isang mundo na nag-aapoy at inilayo nila ito sa mundo. Ang mga liwanag nito ang nagsisilbing mga bituin, araw, at buwan. Ang maitim subalit napakagandang anak na babae ng isang higante na pinangalanang Gabi ay nagkaroon ng anak na lalaki sa diyos na si Aesir at tinawag niya itong Araw. Si Araw ay isang matalino at masayahing bata. Binigyan ng mga diyos sina Gabi at Araw ng kani-kanilang karuwahe at mga kabayo at inilagay sila sa kalangitan. Sila ay inutusang magpaikot-ikot hdbang nakasakay sa mga kabayo nila. Ang mga pawis na tumutulo sa kabayo ni Gabi ay ang nagsisilbing hamog sa umaga. Dahil sa sobrang liwanag at init ni Araw ay naglagay ang mga Diyos ng bagay sa mga paa ng kabayo nito upang hindi ito masunog. May isang mangkukulam na naninirahan sa silangang bahagi ng Middle-Earth na nagsilang ng dalawang higanteng anak na lalaki na nasa anyo ng isang asong-lobo. 

Si Sholl ang humahabol sa araw at si Nati naman ang humahabol sa buwan. Ang magkapatid na ito ang dahilan ng paghahabulan ng araw at buwan kaya nagkakaroon ng paglubog at paglitaw ng araw. 

Mula sa mga uod sa katawan ni Ymir nilikha ang mga duwende. Ang mga ito ay naninirahan sa mga kuweba sa ilalim ng mundo at naghahatid ng mga bakal, pilak, tanso, at ginto sa mga diyos. Lumilikha rin sina Odin at iba pang mga nilalang tulad ng light-elves na nakatira sa itaas ng mundo na tinatawag na Alfheim, mga diwata at espiritu at pati na rin mga hayop at isda. Ito ang simula ng pagkakaroon ng anyo ng mundo. 

Mula sa DepEd Modyul Baitang 10, 2015 

Hiyas ng Lahi

pahina 106

Salawikain 23 (1-35) 

1Kung kasalo ka ng isang dakila, alalahanin ang kaharap mo.

2Kung dadalhin mo ang iyong nais, maglalagay ka nga ng patalim sa lalamunan. 

3 Huwag magnanasa sa kaniyang masasarap na pagkain pagka’t mapanlinlang ang tinapay niya. 

4 Huwag kang magpagal na lubha sa pagpapayaman; ilayo mo sa iyong isip. 

5 Sinusulyapan mo pa lamang ang kayamanan ay wala na iyon nagkapakpak na at nakalipad na parang agila. 

6 Huwag kang makisalo sa tampalasan; huwag kang maghangad sa kaniyang masarap na pagkain. 

7 Pagkat iyon ay tulad ng buhok sa lalamunan. "Kumain ka't uminom!" ang sabi niya sa iyo, ngunit iba ang laman ng kaniyang puso. 

8 Iluluwa mo ang iyong kinain, at masasayang ang iyong magagandang sasabihin. 

9 Huwag kang makikipag-usap sa hangal, pagkat kukutyain niya ang iyong mga salitang matino! 

10 Huwag mong babaguhin ang matatandang hanggahan ni aangkinin ang lupain ng mga ulila, 

11 pagkat malakas ang kanilang Tagapagligtas; ipagtatanggol niya ang kanilang kapakanan laban sa iyo. 

12 Ihilig mo ang iyong puso sa pangaral at ang iyong pandinig sa mga salita ng karunungan. 

13 Huwag pigilin ang pagsaway sa bata; kung mapalo man siya, di siya mamamatay. 

14 Kung paluin mo siya, maililigtas mo ang kaniyang buhay sa kamatayan. 

15 Anak ko, kung marunong ang iyong puso, nagagalak ang puso k0. 

16 Magsasaya ang kaluluwa ko kung bibigkasin ng mga labi mo ang pagkamakatuwiran. 

17 Huwag maiinggit sa mga makasalanan, kundi pamalagiin ang takot kay Yahweh sa araw-araw; 

18 sapagkat magkakaroon ka ng kinabukasan at ang pag-asa mo ay di mapaparam 

19 Makinig ka sana, anak ko, upang maging marunong; ituon mo ang iyong puso sa tuwid na daan. 

20 Huwag kang makikisama sa mga manlalasing o masisiba sa pagkain 

21 Pagkat magdaralita ang lasenggo at masiba, at magdaramit ng basahan ang pagkalango. 

22 Makinig ka sa iyong ama na pinagkakautangan mo ng buhay, at huwag mong hamakin ang iyong ina sa kaniyang katandaan. 

23 Magkamit ka ng katotohanan at huwag iyong ipagbili; magkamit ka ng karunungan, disiplina at pang-unawa. 

24 Maliligayahan ang ama ng isang matuwid. Masisiyahan ang magulang ng marunong. 

25 Magagalak ang iyong ama at ina, magsasaya ang nagluwal sa iyo. 

26 Anak ko, ibigay mo sa akin ang iyong puso, at pakinggan ang aking mga daan. 

27 Ang babaeng bayaran ay isang hukay na malalim, at makitid na balon ang di-kilalang babae. 

28 Nag-aabang siya na parang magnanakaw at marami ang lalaking nalinlang nito. 

29 Sino ang may kalungkutan? Sino ang may dalamhati? Sino ang may alitan? Sino ang dumarating? 

30 Para sa sugapa sa alak, mga umiinom ng may halong alak: 

31 Huwag mong tingnan ang alak: Mapula ito, talaga, at bumubula sa kopa at madaling tunggain! 

32 Ngunit sa huli'y nanunuklaw na tulad ng ahas at nangangagat na gaya ng ulupong. 

33 Makakakita ang mga mata mo ng mga kakatwang bagay at magsasalita ka nang walang kawawaan. 

34 Matutulad ka sa taong natutulog sa barko, nakahiga sa likod ng timon sa gitna ng karagatan. 

35 “Hinampas ako,” sasabihin mo, “at hindi ako nasaktan. Pinalo nila ako, ngunit hindi ko naramdaman. Kailan ako babangon? Iinom uli ako.

Mula sa Bibliya ng Sambayanang Pilipino 

Hiyas ng Lahi

pahina 9-10

Salawikain 22 

1Ang mabuting pangalan ay mahigit kaysa malaking kayamanan; mas mahalaga ang karangalan kaysa pilak at ginto. 

3 Nakikita ng matalino ang dumarating na kahihiyan at kaniyang pinagtataguan; nagpapatuloy naman ang mangmang at napaririwara. 

6 Ituro sa bata ang daang dapat niyang lakaran; at kung tumanda man, di niya lalayuan. 

8 Ang maghahasik ng kabuktutan ay mag-aani ng kapahamakan, mapipinsala siya ng kaniyang sariling karahasan. 

9 Pagpalain ang taong maawain yamang hinahatian niya ng pagkain ang dukha. 

10 Itaboy mo ang nanlilibak at mawawala ang alitan, magwawakas ang pagaaway at pang-iinsulto. 

11 Nagmamahal si Yahweh sa mga malinis na puso; magiging kaibigan ng hari ang nagsasalita ng kabaitan. 

12 Ipinagtatanggol ng mga mata ni Yahweh ang kaalaman, at pinabubulaanan ang sinabi ng sinungaling. 

15 Likas na sutil ang puso ng bata, ngunit ito’y lulunasan ng tumpak na pagtuturo. _ 

16 Pag inapi mo ang dukha, pinauunlad mo siya; pag nagbigay ka sa mayaman, nag-aaksaya ka lamang. 

Hiyas ng Lahi

pahina 13

Ang Talinghaga Tungkol sa Tusong Katiwala 

Sinabi rin ni Jesus sa kaniyang mga alagad, “May isang mayaman na may isang katiwala. Isinumbong sa kaniya na nilulustay nito ang kaniyang ari-arian. Kaya't ipinatawag niya at tinanong: 'Ano ba itong naririnig ko tungkol sa iyo? Isulit mo sa akin ng buo ang pangangasiwa mo sa aking ari-arian pagkat mula ngayon ay hindi na ikaw ang katiwala ko.' Nawika ng katiwala sa sarili, ‘Aalisin na ako ng aking panginoon sa pangangasiwa. Ano ang gagawin ko? Hindi ko kayang magbungkal ng lupa; nahihiya naman akong magpalimos. A, alam ko na ang aking gagawin! Maalis man ako sa pangangasiwa, may tatanggap din sa akin sa kanilang tahanan.’ Isa-isa nga niya ngayong tinawag ang mga may utang sa kaniyang panginoon. Tinanong niya ang una. ‘Gaano ang utang mo sa aking panginoon? Sumagot ito, ‘Sandaang tapayang langis po.’ Heto ang kasulatan ng iyong pagkakautang. Dali! Maupo ka’t gawin mong limampu,’ sabi ng katiwala. At tinanong naman niya ang isa, ‘Ikaw, gaano ang utang mo?' Sumagot ito, ‘Sandaang kabang trigo po.’ ‘Heto ang kasulatan ng iyong pagkakautang,’ wika niya. ‘Isulat mo, walumpu.’ Pinuri ng panginoon ang mandarayang katiwala dahil sa katalinuhang ipinamalas nito. Sapagkat ang mga makasanlibutan ay mas mahusay gumawa ng paraan kaysa maka-Diyos." 

At nagpatuloy si Jesus ng pagsasalita, “Kaya’t sinasabi ko sa inyo: gamitin ninyo sa pakikipagkaibigan ang kayamanan ng sanlibutang ito. Maubos man ito'y may tatanggap naman sa inyo sa tahanang walang hanggan. Ang mapagkakatiwalaan sa maliit na bagay ay mapagkakatiwalaan sa malaking bagay ang mandaraya sa maliit na bagay ay mandaraya rin sa malaking bagay. Kung hindi kayo mapagkatiwalaan sa mga kayamanan ng sanlibutang ito, sino ang magtitiwala sa inyo ng tunay na kayamanan? At kung hindi kayo mapagkatiwalaan sa kayamanan ng iba, sino ang magbibigay sa inyo ng talagang para sa inyo?" 

“Walang makapaglilingkod nang sabay sa dalawang panginoon. Sapagkat kapopootan niya ang isa at iibigin ang ikalawa, paglilingkuran nang tapat ang isa at hahamakin ang ikalawa. Hindi ninyo mapaglilingkuran nang sabay ang Diyos at ang kayamanan." 

Hiyas ng Lahi

pahina 14-15

Sa Gawa Makikilala (Mt. 7: 16-20; 12: 33-35) 

"Walang mabuting punongkahoy na namumunga ng masama, at walang masamang punongkahoy na namumunga ng mabuti. Nakikilala ang bawat punongkahoy sa pamamagitan ng kaniyang bunga. Sapagkat hindi makapipitas ng igos sa puno ng aroma, at di rin nakapuputi ng ubas sa puno ng dawag. 

Ang mabuting tao ay nakapagdudulot ng mabuti sapagkat tigib ng kabutihan ang kaniyang puso; ang masamang tao ay nakapagdudulot ng masama, sapagkat puno ng kasamaan ang kaniyang puso. Sapagkat kung ano ang bukambibig siyang laman ng dibdib." 

Hiyas ng Lahi

pahina 21

Paghatol sa Kapuwa (Mt. 7:1-5) 

“Huwag kayong humatol, at hindi kayo hahatulan ng Diyos. Huwag kayong magparusa at hindi kayo parurusahan ng Diyos. Magpatawad kayo sa inyong kapuwa, at patatawarin kayo ng Diyos. Magbigay kayo, at bibigyan kayo ng Diyos: hustong takal, siksik, liglig, at umaapaw pa ang ibibigay sa inyo. Sapagkat ang takalang ginagamit ninyo sa iba ay siya ring gagamitin ng Diyos sa inyo." Tinanong sila niJesus nang patalinghaga: “Maaari bang maging tagaakay ng bulag ang isa ring bulag? Kapuwa sila mahuhulog sa hukay kapag ginawa ang gayon. Walang alagad na higit sa kaniyang guro; ngunit kapag lubusang natuman, siya'y magiging katulad ng kaniyang guro. 

“Ang tinitingnan mo'y ang puwing ng iyong kapatid, ngunit hindi mo pinapansin ang tahilan sa iyong mata. Paano mo masasabi sa iyong kapatid, ‘Kapatid, bayaan mong alisin ko ang iyong puwing,’ gayong hindi mo nakikita ang tahilang nasa iyong mata, at makakikita kang mabuti; sa gayo'y maaalis ang puwing ng iyong kapatid." 

Hiyas ng Lahi

pahina 22

Mga Sanhi ng Pagkakasala (Mt. 18:6-7. 21-22; Mc. 9:42) 

Sinabi ni Jesus sa kaniyang mga alagad, “Hindi mawawala kahit kailan ang mga sanhi ng pagkakasala; ngunit nakapangingilabot ang sasapitin ng taong panggagalingan nito! Mabuti pa sa kaniya ang bitinan ng isang malaking gilingangbato sa leeg at itapon sa dagat, kaysa maging sanhi ng pagkakasala ng isa sa maliliit na ito. Kaya't mag-ingat kayo! 

“Kung magkasala ang kapatid mo, pagsabihan mo, at kung siya’y magsisi, patawarin mo. Kung makapito siyang magkasala sa iyo sa maghapon, at makapito ring lumapit sa iyo at magsabing, ‘Nagsisisi ako’, patawarin mo.”

Hiyas ng Lahi

pahina 24

Paglalaban Nina Sohrab at Rostam 

(Mula sa Shahnameh-Epiko ng Iran) 

Ang seleksiyong ito na mula sa Shahnameh na isang epiko ay nagsasalaysay ng paglalaban ng bayaning si Rostam ng Iran at ang batang mandirigma na si Sohrab na nagmula sa Turan. Anak ni Rostam si Sohrab na bunga ng minsang pagsasama niya at ni Tamine na isang prinsesa mula sa Turan. Sinabi ni Tamine kay Sohrab na ang dakilang bayani ng Iran na si Rostam ang tunay niyang ama. Suot ni Sohrab ang sagisag na ibinigay ni Rostam kay Tamine bilang tanda ng pagiging ama niya sa anak ng prinsesa. Ngunit dahil sa sinabi ni Tamine na ang anak nila ay babae, hindi alam ni Rostam na may anak siyang lalaki. 

Nang magharap ang mga sundalo ng Turan at Iran, ibig sabihin ni Sohrab kay Rostam na siya ang anak nito. Hinamon ng batang mandirigmang si Sohrab na maglaban sila nang mano-mano ni Rostam. Nakita ni Sohrab na may edad na ang mandirigmang si Rostam. Sumang-ayon si Rostam at dahil sa prinsipyo, makikipaglaban siya na walang suot na sagisag na magiging palatandaan na siya si Rostam. Ayaw rin niyang ipaalam kung sino siya. 

May pag-aalinlangan pa rin si Sohrab na ang makakalaban niya ay si Rostam, bagama't nararamdaman niyang siya nga si Rostam na kaniyang ama. Sa panig naman ni Rostam, nagsususpetsa siya na ang batang Turanian na paborito ng marami ay kaniyang anak, bagama't hindi niya matanggap ang ideyang iyon. 

At sa wakas, nagharap ang mag-ama sa gitna ng labanan. Ang una nilang paglalaban ay tumagal nang buong araw at natapos nang maggagabi na. Nang magbukang-liwayway, muli na naman silang naglaban at sa pagkakataong ito halos nananalo na si Sohrab, nagkunwari naman si Rostam, nagharap ang dalawang bayani para sa pinal na paglalaban. 

Hiyas ng Lahi

pahina 258

Alim 

(Ifugao) 

Noong unang panahon ang tao ay masagana, maligaya, at tahimik na namumuhay. Ang daigdig ay pawang kapatagan ang namamalas maliban sa dalawang bundok, ang Bundok Amuyaw sa Silangan at Bundok Kalawatan sa Kanluran. Doon naninirahan sa pagitan ng dalawang bundok na ito ang mga taong walang mga suliranin tungkol sa kabuhayan. Ang mga pagkain ay nasa paligid lamang nila. Mga biyas ng kawayan ang kanilang pinagsasaingan. Malaki rin ang butil ng kanilang bigas. 

Ang kanilang inumin ay nanggagaling sa katas ng tubo na kung tawagin ay bayak. Kung nais nila ang ulam na isda ay sumasalok lamang sila sa sapa at ilog. Maamo ang mga usa at baboy-ramo kaya madaling hulihin kung nais nilang kumain nito. Anupa’t kahit na ano ang maisipan nilang pagkain ay naroon at sagana. 

Subalit dumating sa kanilang buhay ang isang napakalungkot na pangyayari. Nagkaroon ng tagtuyot. Hindi man lamang pumatak ang ulan. Namatay ang lahat ng mga halaman at ang mga hayop. Nangamatay rin ang ilang mga tao sa uhaw at gutom. 

Naisip ng iba na hukayin ang tubig. Dahil sa lakas ng pagbalong ng tubig ay may mga namatay. Nagdiwang din ang mga tao kahit may mga nangamatay, sapagkat sila'y may tubig na. Subalit hindi mahinto ang patuloy na pagbalong ng tubig hanggang sa mangalunod ang lahat ng tao maliban sa magkapatid na Wigan at Bugan. Ang lalaki, si Wigan, napadpad sa Bundok Amuyaw at ang babae si Bugan, ay ipinadpad ng baha sa Bundok ng Kalawitan. Sa wakas ay humupa rin ang baha. Si Bugan ay nakapagpaningas ng apoy at ito ay nakita ni Wigan. Sumampa si Wigan sa Bundok ng Kalawitan at nagkita silang magkapatid. Naglakbay sila sa iba’t ibang pook upang maghanap ng mga tao subalit wala silang natagpuan ni isa man. Nagtayo si Wigan ng isang kubo at doon niya iniwan si Bugan at siya'y nagpatuloy pang muli sa paghahanap. Sa wakas ay napagtanto niyang sila lamang dalawang magkapatid ang natira sa daigdig. Lumipas ang panahon at naramdaman ni Bugan na siya'y nagdadalantao. Dala ng kahihiyan sa sarili ay naisip niyang magpatiwakal subalit hinadlangan siya ng kanilang bathala, si Makanungan. 

Ikinasal silang magkapatid at sinabing ito'y hindi kasalanan sapagkat iyon lamang ang paraan upang dumaming muli ang tao sa daigdig. 

Nagkaanak sila ng siyam, apat na babae at limang lalaki. Ikinasal ang apat na babae sa unang apat na lalaki kaya’t ang huling lalaki o bunso ay walang naging asawa. Ang ngalan ng bunsong ito ay si Igon. 

Sumapit ang panahong nagkaroon ng tagtuyot. Wala silang makain. Naisip nilang dumulog kay Makanungan. Bilang handog sa Bathala ay nanghuli si Wigan ng isang daga at inihandog sa Bathala. Nang hindi sila kaawaan ng Bathala ay iginapos si lgon at pinatay upang ihandog naman sa Bathalang Makanungan. Nilunasan ni Makanungan ang tagtuyot at dumalo pa sa kanilang handaan subalit laban sa kaniyang kalooban ang ginawa nila kay Igon. Dahil daw sa ginawa nilang iyon kay Igon ay parurusahan sila. Ang angkan nila ay magkakahiwalay. Ang magkakapatid na mag-asawa ay magtutungo sa hilaga, sa timog, sa silangan, at sa kanluran. At sa pagkakataong sila'y magtatagpo-tagpo ay mag-aaway at maglalaban-laban sila, ito raw ang sumpa ni Makanungan na tumalab sapagkat kahit ngayon, ang magkakapatid, mag-aasawa, magpipinsan, o magkakamag-anak ay naglalaban-laban. 

Hiyas ng Lahi

pahina 262-263